Dit verhaal gaat over een echtpaar uit Harlingen dat van de ene op de andere dag volledig verdwenen is zonder enig spoor na te laten. Nu, spoorloos? Uiteindelijk, na veel moeite en speurwerk, heb ik ze gelukkig weten te traceren.
Inleiding
Op dit moment onderzoek ik een familie Bonga uit Friesland. Je vraagt je misschien af waarom ik dat doe. Een andere keer kan ik daar dieper op ingaan, maar het komt er op neer dat volgens sommige publicaties of aanwijzingen deze familie verwant zou kunnen zijn aan de mijne.
Ik heb in het recentere verleden, zo rond het eind van de 18e eeuw/begin 19e eeuw, diverse takken Bonga gevonden die deels nog niet zijn uitgestorven. Uitgaande van die takken kon ik door terug te gaan in de tijd een gemeenschappelijke voorouder vinden, een Jacob Piers uit de tweede helft van de 17e eeuw, maar nog net niet de aansluiting met eind 16e eeuw, waar de eerder genoemde verwantschappen met mijn familie zouden kunnen liggen. Ook daarover een andere keer meer.
Een belangrijk onderdeel van het voortgezette onderzoek is het verder in de tijd volgen van enkele takken die terugleiden naar de eerder genoemde Jacob Piers.
Taeke Jacobs, timmerman te Dokkum
Daarbij stuitte ik op het gezin van timmerman Taeke Jacobs, achterkleinzoon van Jacob Piers. Deze Taeke is in 1726 in Dokkum geboren en gedoopt. Nu is dat op zich niet bijzonder, maar van hem is de geboortedatum alleen bekend doordat zijn moeder verlost werd door de vroedvrouw Catharina Geertruida Schraders, die gedurende lange jaren vele duizenden kinderen ter wereld hielp komen, en daarvan een interessant dagboek bijhield. De gegevens zijn evenwel niet op de alom bekende, fantastisch nuttige website allefriezen.nl te vinden, maar voor wel via scans op de site van familysearch.org (van de Mormonen, die bijzonder nuttig werk op het gebied van de familiegeschiedenis verrichten).
Deze Taeke is tweemaal in Dokkum gehuwd. Uit het eerste huwelijk met Lysbeth Jans werden drie kinderen geboren, waarvan we hier alleen de tweede dochter Fetje Taekes noemen. Uit het tweede huwelijk met Hillegontje Jans werden vijf kinderen geboren, waarvan alleen de dochters Martje uit 1763 en Jacobje uit 1769 de pubertijd bereikten. Alle kinderen werden in Dokkum geboren.
Verhuizing naar Harlingen
Toen ik de lotgevallen van deze dochters probeerde te achterhalen via allefriezen.nl stuitte ik onverwachts op een autorisatieakte van 1785 uit Harlingen, waar voogden werden aangesteld over Martjen Teekes (22 jaar) en Jacoba Teekes (16 jaar), dochters van de overleden Teeke Jacobs en Hillegonda Jansen. Namen van ouders en dochters en leeftijden van beide dochters komen overeen met de familie van "onze" Taeke Jacobs uit Dokkum. Hij is blijkbaar tussen 1769 en 1785 naar Harlingen verhuisd.
Je wordt dan nieuwsgierig naar het hoe en waarom van deze verhuizing. Op allefriezen.nl vindt je dan al snel drie kinderen van het echtpaar Taecke Jacobs en Hiltje Jans uit Harlingen: Jan (1774), Lysbeth (1774) en nogmaals Lysbeth (1775). Je zou dan al snel denken dat dit nieuwe kinderen van het Dokkumer gezin zijn, en dat de dochter Lysbeth vernoemd is naar de eerste vrouw van Taecke. Maar, waarschuwing: als je iets verder kijkt, zie je dat in 1768 in Harlingen een Taeke Jacobs met een Hiltje Jans getrouwd is, beiden zijn afkomstig uit Harlingen. Een echtpaar trouwt natuurlijk niet twee keer: eerst in Dokkum en dan jaren later opnieuw in Harlingen. En, hoewel beide namen nauw verwant zijn, is Hiltje net een andere naam dan Hillegonda. Moraal: met name in wat grotere plaatsen zoals Harlingen moet je uiterst voorzichtig zijn met het identificeren van personen, zeker als er sprake is van veel voorkomende naamsdelen zoals in ons geval de patroniemen Jans (in Harlingen ~10% van alle patroniemen) en Jacobs (in Harlingen ~2%).
Wat ik wel vond, deels via de site kleinekerkstraat.nl die veel informatie over Harlingen bevat, is dat ze op het laatst van hun leven als huurders woonden op het huidige adres Zuiderhaven 86. In 1789 (beide ouders zijn dan al minstens vier jaar dood), kopen dochter Martje Teekes met haar man Rimmert Bernardus, een varensgezel afkomstig uit Balk, dat huis. Ze zijn vier jaar eerder gehuwd.
Spoorloos verdwenen...
Dan gebeurt er in 1795 iets vreemds. Binnen een paar dagen tijd verkoopt het echtbaar een deel van de inboedel en neemt een ander deel mee. Ze vertrekken spoorslags met de noorderzon, niemand weet waarheen. Er zijn blijkbaar nog schuldeisers, waarvan de belangrijkste eiser dr. W.J. Hanekuyk is. Uit arren moede stelt hij zich daarom maar beschikbaar als curator over de :geabondeerde" inboedel van het stel. Een oproep in de Leeuwarder Courant van 18 april 1795 levert ook niets op. Er rest Hanekuyk niets anders dan het lege huis te verkopen, en dat gebeurt op 15 juli 1795 (zie het betreffende proclamatieboek van Harlingen). Ik kwam dit feit op het spoor doordat van de autorisaties van Harlingen indexen op allefriezen.nl staan.
Rest de vraag waar het stel gebleven is. Via algemene zoekindexen zoals allefriezen.nl (voor Friesland) of wiewaswie.nl (voor heel Nederland) kwam ik hen niet meer tegen. Zouden ze naar het verre oosten of westen gevlucht zijn? Kom daar maar eens achter.
...maar toch gevonden
Ik probeerde daarom maar eens informatie over haar broers en zussen te vinden. Van haar zus Jacoba Taekes die in 1789 nog leefde heb ik nog niets gevonden, maar wel van haar halfzus Fetje Taekes. Die overleed als winkelierse in 1819 in Harlingen. Van haar is de memorie van successie bewaard gebleven (een overzicht van erfgenamen en waarde van het nagelatene). Naast haar man Hylke Jarigs de Boer (testamentair erfgenaam) liet ze nog een halfzus na, ene Matje Taekes, turfvrouw te Amsterdam. Aha, dat is dus ongetwijfeld Martje. En zij is niet met de noorderzon uit Harlingen vertrokken, maar blijkbaar met de zuiderzon, naar Amsterdam.
Rest mij nog meer informatie over haar verblijf in Amsterdam te vinden. Dat is niet eenvoudig, omdat de overlijdensakten van Amsterdam niet geïndexeerd staan op de site van het gemeentearchief van Amsterdam, noch op wiewaswie.nl. Maar ook hier boodt de site van de Mormonen uitkomst: via familysearch.nl kun je zoeken op personen met bepaalde namen die in Amsterdam overleden zijn, en in bepaalde plaatsen geboren zijn. Nu zijn er honderden, zo niet meer Martje's in Amsterdam overleden, maar met familysearch kun je een filter op de geboorteplaats, en zelfs provincie plaatsen. Er bleken maar 21 in Friesland geboren Martjes in Amsterdam overleden te zijn, en meteen vond ik al de overlijdensakte van "onze" Martje: ze is 30 maart 1822 in Amsterdam overleden als Marretje Bonga, 59 jaar oud, geboren in Harlingen (wel, ze had daar wel gewoond, hoewel ze in Dokkum geboren is). De leeftijd klopt ook met haar doopdatum.
Wat deze vondst helemaal bijzonder maakt, is dat ze hier met de achternaam Bonga vermeld staat. Ze is vier generaties verwijderd van voorlopige stamvader Jacob Piers, en niemand in die afstammingslijn noemde zich met de achternaam Bonga, voor zover ik tot nu toe weet. Alleen nazaten van deze Jacob Piers uit andere takken gingen zich (weer?) Bonga noemen. Zo'n achternaam kan blijkbaar generaties lang een verborgen bestaan leiden, om dan ineens weer op te duiken!
Reactie plaatsen
Reacties